ابوالغازی بهادرخان

 

 

ابوالغازی بهادرخان (۱۶۶۳ -۱۶۰۳) حکمران خیوه و یکی از تاریخ نویسان مهم تورک بوده و کتاب‌های ارزشمندی «بنام شجره تراکمه» و «شجره ترک» تألیف کرده‌است. ابوالغازی کودکی و جوانی را در دربار پدرش در اورگنج و سپس در کاث گذراند و از ۱۶۱۹ به بعد ولیعهد بود.

وی مدتی والی خوارزم بود، در یکی از جنگها دستگیر و پس از ده سال اقامت در اصفهان خان کل خیوه شد. در مدت اقامت تحت نظر صفویان در اصفهان به مطالعه منابع فارسی و عربی پرداخته و به در مورد تاریخ تورک تحقیق نمود. پس از خان شدن، هم و غم خود را صرف زندگی مردمانش و تاریخ‌نگاری نمود. کمی پیش از مرگ، به نفع فرزندش انوشه محمد، از حکمرانی کناره‌گیری کرد.

ابوالغازی بهادرخان دو کتاب در خصوص تاریخ تورک به رشته تحریر درآورده است:

شجره تراکمه (۱۶۶۰۱۶۵۹)؛ در این کتاب از اوغوزخان و نسب ترک‌ها بحث می‌شود که در نوشتن آن از رشیدالدین (جامع‌التواریخ) و اوغوزنامه و برخی منابع دیگر استفاده کرده است.

شجرات ترک، که تا زمان مرگ خود شجره‌نامه ترک‌ها را تألیف نموده بود که کارش را فرزندش ابوالمظفر انوشه محمد بهادر ادامه داد. این کتاب در اروپا شناخته شده است، زیرا توسط دو اسیر سوئدی که بدست روس‌ها در جنگ پلتاوا به سال ۱۷۰۹ اسیر شده بودند، به آلمانی ترجمه گردید و تا مدت‌ها ایده اروپایی‌ها را در مورد مغولان و ترکان آسیای مرکزی شکل می‌داد.

این کتاب در سال ۱۷۲۶ به فرانسوی تحت عنوان تاریخ نسب‌شناسی تاتارها منتشر و تا سال ۱۸۲۵ به روسی، آلمانی و لاتین ترجمه گردید. اصل متن (به تورکی شرقی) همراه یک برگردان فرانسوی توسط ژان ژاک پی یر دمزون تحت عنوان تاریخ مغولان و تاتارها منتشر شد.

سیارک ۱۶۴۱۳ ابوالغازی، که در ۲۸ ژانویه ۱۹۸۷ توسط اریک والتر الست در رصدخانه لاسیلای شیلی کشف شد، به افتخار ابوالغازی بهادرخان به این نام، نامگذاری شد.